2022 жылғы 3-тоқсандағы Қазақстанның еңбек нарығы

«Еңбек ресурстарын дамыту орталығы» АҚ (бұдан әрі – ЕРДО) деректері бойынша биылғы жылдың 3-тоқсанында Қазақстанның еңбек нарығындағы ахуал тұрақты болып қалды. Бұл ретте өткен тоқсанмен салыстырғанда жалпы жұмыс күшінің (-4,4 мың адам) 9,3 млн-ға дейін шамалы қысқаруы байқалды, ал өзін-өзі жұмыспен қамтығандар саны (+4,6 мың адам) 2,1 млн-ға дейін өсті, олардың басым көпшілігі (92% немесе 1,9 млн адам) - нәтижелі өзін-өзі жұмыспен қамтығандар.

Жылдық динамикада жұмыс күшінің саны 12,1 мың адамға өсті, табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен (-8,4 мың адам) өзін-өзі жұмыспен қамтығандар санының қысқару үрдісін сақтап қалды.

«3-тоқсанның қорытындысы бойынша жұмыспен қамтылғандар саны шамамен 8,8 млн адамды құрайды және алдыңғы тоқсанмен салыстырғанда 2,8 мыңға немесе  жүзден 3 пайызға төмендеді, бірақ өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда, керісінше, 12,5 мыңға немесе оннан бір пайызға өсті. Жалдамалы жұмыскерлердің саны әлі де 6,7 млн, ал жұмыссыздар саны 450 мыңға жуық адамды құрайды», – деді ЕРДО Басқарушы директоры Александра Молчановская.

Ауыл/қала бөлінісінде жұмыс күшінің құрылымына қатысты тренд өзгерген жоқ: қалалар жалдамалы жұмысшылар үшін (65%), ал ауыл өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін (57%) басты алаң болып қала береді.

Жалпы, өткен тоқсанда жұмыссыз халықтың жалпы санының төмендеуі байқалды, бұл салыстырмалы түрде ағымдағы жылдың 2-тоқсанына да қатысты,   өткен жылдың ұқсас кезеңіне де қатысты көрініп отыр. Мәселен, 2022 жылдың алдыңғы тоқсанымен салыстырғанда жұмыссыздар саны 1,6 мың адамға, ал өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 448 адамға азайды.

«Егер тұрғылықты жер бөлінісінде жұмыссыздық деңгейінде елеулі өзгерістер болмаса, онда жынысы бойынша бөлінісінде әйелдер арасында жұмыспен қамтылмаудың тоқсандық өсуі (+0,4 п.т.) 5,7%-ға дейін және оның ерлер арасында (-0,3 п. т.) 4,1%-ға дейін төмендеуі байқалады. Осы жылдың 3-тоқсанында жастар жұмыссыздығының деңгейі 0,1 п.т. артып, 3,9% - ға тең болды. Ересектер арасындағы секілді, жас әйелдер арасындағы жұмыссыздық (4,3%) жас ер адамдарға қарағанда (3,3%) көп», – деп хабарлады Александра Молчановская.

Өңірлік бөліністе алдыңғы тоқсанмен салыстырсақ, жекелеген өңірлердегі азын-щоғын ауытқуларды қоспағанда, жұмыссыздық деңгейі іс жүзінде өзгерген жоқ. Мәселен, Маңғыстау (5,3%), Түркістан (5,3%), Батыс Қазақстан (5%), Қызылорда облыстарында (5%), сондай-ақ Алматы (5%) және Шымкент (5%) қалаларында жұмыссыздық деңгейі орташа республикалық мәннен (4,9%) жоғары тіркелді. Жұмыссыздықтың ең төменгі деңгейі Ұлытау облысында (4,1%) және Қарағанды өңірінде (4,3%) байқалды.

Жеке топтар бойынша жалдамалы жұмысшылар арасында маусымдық өзгерістер анық көрінеді. Мәселен, тоқсандық кезеңде фермерлерден және АҚС шарттары бойынша жазғы уақытта және ауыл шаруашылығы жұмыстары кезеңінде жалдау бойынша жұмыс ұлғайды, бұл ретте бір жылдық кезеңде жалдамалы жұмыспен қамтудың өсуі ұйымдарда байқалады (барлық жалдамалы жұмыспен қамтылғандардың 87%-ы немесе 5,9 млн адам).

«Өңірлік бөліністе үстіміздегі жылдың 3-тоқсанындағы жағдай бойынша жалдамалы жұмыспен қамту, әдетте, мегаполистермен қатар Қарағанды, Павлодар және Ақтөбе облыстарында басым, мұнда әрбір бесінші жалдамалы жұмыс істейді. Ал өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың ішіндегі үштікте Түркістан, Алматы және Қызылорда облыстары бар, олардың жалпы саны 751,2 мың немесе барлық өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың 35%»,–деп толықтырды Александра Молчановская.

  Экономикалық қызмет түрлері бойынша, алдыңғы тоқсандағыдай, жұмыспен қамтылған халық саны бойынша көшбасшылар сауда, ауыл шаруашылығы, білім беру және өнеркәсіп салалары болып қала береді, онда шамамен 4,8 млн адам немесе барлық жұмыспен қамтылған халықтың 55% - ы жұмыс істеді.

Сонымен қатар шілде-қыркүйек айларында жұмыспен қамтылғандар саны бойынша ең көп өсімді өнер, ойын-сауық және демалыс (+4,8% немесе +6,6 мың адам), тұру және тамақтану (+4,1% немесе +7,6 мың адам) және көлік (+3,4% немесе +20,9 мың адам) салалары көрсетті. Дәл осы салалар өткен жылдың сәйкес кезеңіне қатысты жұмыспен қамтылған халықтың өсуіндегі ең үлкен динамиканы көрсетеді. Тоқсан ішінде жұмыспен қамтылғандар санының барынша азаюы басқа қызмет түрлерінің (-15,8 мың адам немесе -4,8%), қаржы және сақтандыру қызметінің (-10,5 мың адам немесе -5,6%) және энергетиканың (-7,2 мың адам) қызметкерлері арасында байқалды. немесе -4,9%). Соңғы сала жағдайында жұмыспен қамтудың қысқаруы жылжымайтын мүлікпен (-5,4% немесе 9,4 мың адам) операциялармен және әкімшілік және қосалқы қызмет көрсету саласындағы қызметпен (-4,6% немесе 13,1 мың адам) қатар жылдық динамикада байқалады.

Кәсіби топтар бөлінісінде алдыңғы тоқсанмен салыстырғанда өсу үрдісі басшылар (+5% немесе 27,6 мың адам), өнеркәсіп, құрылыс және көлік саласының қызметкерлері (+6% немесе 43,9 мың адам) арасында байқалады. Бұл ретте әкімшілік саласындағы қызметкерлер тобында жұмыспен қамтылғандардың күрт төмендеуі байқалды (-15% немесе 60,6 мың адам). Сонымен қатар, жылдық динамикада әкімшілік персоналдың және біліктілігі жоқ жұмысшылар тобының ұқсас қысқаруы байқалады, олар 97 мың адамға (-7%) аз болды.

Үшінші тоқсанда аптасына ең аз сағат (10 сағаттан аз) жұмыс істейтін адамдардың саны – 37%-ға немесе 75 мың адамға айтарлықтай өсті. Бұл ретте негізгі жұмысынан басқа қосымша жұмысы бар жұмыспен қамтылған адамдар саны – 32% немесе 55 мың адамға көбейді.

«Тоқсандық динамикада қазақстандықтардың орташа айлық атаулы жалақысы 4% - ға (-12,2 мың теңге) төмендеді, бірақ бұл ретте бір жыл ішінде ол, керісінше, 23% - ға өсіп, үшінші тоқсанның қорытындысы бойынша 299,8 мың теңгені құрады. Дәстүрлі түрде республикалық деңгейден жоғары жалақы Атырау (527 мың теңге), Маңғыстау облыстарында (450 мың теңге), Астана және Алматы қалаларында (389,5 мың теңге және 338,6 мың теңге), сондай-ақ Ұлытау облысында (394,7 мың теңге) тіркелген», – деп хабарлады Александра Молчановская.

Экономикалық қызмет түрлері бөлінісінде ауыл шаруашылығы (+21%-ға 219,9 мың теңгеге дейін), көлік (+9%-ға 393,9 мың теңгеге дейін), сондай-ақ өнеркәсіп саласы (+7%-ға 415,5 мың теңгеге дейін) орташа айлық атаулы жалақының өсуі бойынша көшбасшылар болды. Еңбекақының орташа мөлшерінің қысқаруы білім беруде (-24%-ға 222,9 мың теңгеге дейін) және қаржылық және сақтандыру қызметінде (-9%-ға 535,7 мың теңгеге дейін) байқалады.